Operasjon sjølvdisiplin

Agnes Ravatn: Operasjon sjølvdisiplin. For deg som ein gong hadde ei lys framtid, men som no er ein internettavhengig, nevrotisk, dvask og ulykkeleg tufs i tidsklemme., 108 sider

Trudde du at det å utsetje ting er noko vi har tillagt oss i meir moderne tid? Feil. Allereie i år 65 e. Kr dreiv vi på med dette. I Senecas første brev til Lucilius skriv han om dette:

Kan du visa meg eit einaste menneske som set den rette prisen pris på tida? Som verdset kvar dag? [...] Difor, kjære Lucilius - gjer slik som du skriv at du gjer: hald fast på kvar time! Dersom du gjer det veste ut av dagen i dag, vil du ikkje vere så bunden av morgondagen. Livet flyt bort fordi vi set ut å leva! 

To tusen år seinare er vi altså like dårlege til å kaste vekk tida og la oss distrahere av hist og pist. I Operasjon sjølvdisiplin kjem Ravatn med "gode, praktiske råd om korleis me kan manøvrere oss rundt alle desse nye og gamle vegsperringane". Og det ER gode råd. Vi kjenner dei fleste frå før, og har nok teke dei i bruk fleire gongar. Problemet er å hugse å bruke dei. Å la dei bli rutinerte og inngrodde vanar. Anten det gjeld å bli flinkare til å trene, å få eit sunnare kosthald eller la vere å sjekke Facebook kvart tiande minutt. Ok, nokre av råda kan bli meir utfordrande enn andre. Eg trur til dømes det å la smarttelefonen liggje i eit anna rom når du skal arbeide, kan bli litt for vanskeleg i desse digitale tider. Men til dømes å handle inn middag når du er mett, eller å trene minst to gongar i veka, det er realistiske og oppnåelege mål. Og ikkje undervurder det aller beste rådet: Aldri, aldri å ta viktige avgjerder på tom mage, og aller helst ikkje utan å ha sove på det i minst ei natt.

I dag er det heilt feil folk som har sjølvkontroll. Ein av Noregs fremste sjølvdisiplinistar heiter til dømes Fotballfrue. Mens forskarkarrierane til dei lysaste hovuda i landet går til grunne i twitterdiskusjonar, har Fotballfrue ikkje rørt kveitemjøl eller sukker på eit tiår. Me kunne gitt henne ein leikekoffert, og ho ville ha løyst kreftgåta innan halvanna år. 

Er du ein av dei heldige få med stålkontroll over sjølvdisiplinen og som difor ikkje treng desse gode råda, så la meg friste deg med fun facts. Boka er nemleg full av desse. Visste du til dømes at vi blir meir ulykkelege av å miste 500 kroner enn vi blir lykkelege av å få 500 kroner? At 88 % av det norske folket ønsker å bevege meir på seg? Eller at det tek i snitt 66 dagar for å få ein vane til å sitje?

 Er du framleis ikkje heilt overtydd så la meg til slutt spørje deg: Har du nokon gong hatt ein song du ikkje likar "på hjernen"? Du hatar songen, men greier ikkje for alt i livet å la vere å nynne på han. Dersom du les Operasjon sjølvdisiplin får du ikkje berre svaret på kvifor du utset deg for denne fæle handlinga, men du får svaret på korleis du kan setje ein stoppar for det.

Her får du ei god bok, smarte råd og ein sjanse til å bli ei betre utgåve av deg sjølv. Kan det bli betre?

Eg tilrår.

Fleire som tilrår er Beathe, Anita og Rose-Marie.

Finne ly

Aina Basso: Finne ly, 252 sider


Finne ly handlar om romanijenta Hanna, som rømmer frå tukthuset og får arbeid hos ein enkemann med to søner. Ein dag kjem det eit taterfølgje til garden, og karfolket gjer det klart at dei som er av reisande slekt ikkje er velkomne. Hanna held tett om at ho er av romanislekt, men løyndommen blir stadig vanskelegare å halde. Ho saknar mor si, som ho forlot på tukthuset, men vil samstundes vere hos Johannes, den yngste sonen på garden. Når eldstesonen tar med børsa og vil ta eit oppgjer med fantepakket, blir Hanna nøydd å ta eit val.

Ei skjor varslar ille frå ein tretopp. Eg kjenner eit nærvær frå mørkret mellom stammane. Nokon står der og luer, følger med på alt eg gjer.

Dette er fjerde romanen til Basso, og vi som har lese bøkene hennar veit at vi ikkje berre har ei sterk historie å sjå fram til, men at bøkene fører eit vakkert og lyrisk språk. Finne ly er inkje unntak. Setningane er varsamme, og skildringane er meir krevjande i den forstand at dei krev merksemd frå lesaren. Eg tek meg sjølv i å lese om og om att, dvele på orda. Dei sit lenge i meg og det tek difor lenger tid å lese boka. Du kan ikkje skumme gjennom ei bok frå Basso. Det er ikkje rettferdig, verken mot språket eller tematikken. Det er stillferdig, men treff deg djupt og brutalt. Synsvinkelen vekslar mellom Hanna og dei to sønene, noko som skaper meir driv og gir rom for tolking av forholdet mellom desse tre. Det vakre omslaget vitnar om ei trolsk og særeige stemning. Utdraga frå Eilert Sund gir autensitet og ei fin ramme rundt historia.

Teikna er forgjengelege. Dei visnar og smeltar, rotnar og fyk vekk. Berre nokre blir att. Slike som er lagde i stein, slike som er rissa i bork.

Aina Basso er historikar, og sistesida i romanen viser at ho har latt seg inspirere av fantefortegnelsen av 1862, der nummer 267, Hanna Fredriksdatter har sitt namn i registeret. Basso har spunne vidare og gitt Hanna ei stemme og romanifolket ei historie. Det er sårt å sjå korleis romanifolket blei omtala og behandla som om var dei av "de laveste Samfundsforholde", men det er ikkje til å kome vekk frå at mykje av dei same fordommane framleis står sterkt i dag. Vi har ein lang veg å gå.


God bok. Anbefalast.

Takk til Samlaget for leseeksemplar.

Unnskyld

Ida Hegazi Høyer: Unnskyld, 246 sider

Jeg vet ikke lenger hvilken innside du nærer av, hvilken åre du sklir gjennom, eller når du er fremme. Men jeg vet, og jeg vil at du skal vite, når du kommer til hjertet, så dør jeg.

En ung jente treffer en ung gutt, og de finner tonen umiddelbart. De blir uadskillelige og orker ikke leve uten hverandre. Akkurat sånn en altoppslukende kjærlighet skal være. Bør være. De vil vite alt om den andre, komme under huden på hverandre. Oppleve verden sammen.

Vi dro til Paris. Vi dro til Ikea. Overalt hvor vi var, fant vi frem til det fine. 

Hun gir, han tar.

Nå finnes det ikke noe deg og meg lenger, sa du, og jeg var helt sikker på at jeg skjønte hva du mente. 

Den nye tilværelsen er spennende. De er lekne, og han utfordrer henne til å gjøre det som før var utenkelig. Egne grenser skal testes. Hun blir bedre kjent med seg selv, men han er fremdeles lukket. Litt etter litt går det opp for henne at grensene har blitt flyttet. Små drypp forteller henne at ikke alt er som det burde. Men vil hun egentlig vite? Det er ikke lenger snakk om å utfordre hverandre. Det er snakk om å overleve. Å komme seg forbi, videre.

Kanskje var det ikke en dag eller en hendelse, men alt har en start, hvor langsom og utydelig den enn kan være, og jeg tror det begynte med hunden.

Unnskyld er Høyers tredje roman, men min første. Det er en nydelig, men grusom fortelling. Språket er fint. Så lett, men tungt og fullt av intelligente språklige bilder.  Hun greier å vekke til livs følelser jeg ikke ante jeg hadde. Hun maner frem en mørk stemning, en hjelpeløshet i meg, og jeg vet ikke om det er livsbejaende eller livsfornektende. Jeg ble rett og slett vettskremt av denne psykiske terroren av en historie.

De første 200 sidene har en sår nerve, en underliggende uro i seg. Du skjønner at det har hendt noe, men du vet ikke hva og du leser videre. Så begynner det. Du får vite hva han har opplevd, og det er så skrekkelig at jeg har ikke ord. Jeg kan med sikkerhet si at om jeg hadde sett dette komme, hadde jeg ikke lest boken. Men det var for sent å legge den fra seg. Jeg måtte lese videre, pine meg gjennom dette utenkelige, forferdelige. Klumpen i magen er fremdeles til stede.

Anbefaler jeg boken? Jeg kan ikke si annet enn JA. En sånn bok burde leses. Fordøyes. Hylles. Men sørg for at du er sterk nok.

Takk til Tiden forlag for leseeksemplar og for min mest intense leseopplevelse på lenge.

Ellikken og Tine har også omtalt boken.