RSS

Mitt møte med Olaug

Det var 2009. Bloggen min var heilt fersk og eg heldt framleis på å fordøye Gunnhild Øyehaug sin nydelege roman Vente, blinke. Gugling av henne førte meg vidare til forfattarar som Marit Eikemo, Ragnar Hovland, Selma Lønning Aarø og dronninga sjølv: Olaug Nilssen.

Det kan vere eg hugsar feil, men eg meiner Få meg på, for faen var første boka eg las. For ei bok! Eg hadde ikkje fått sånne kjensler sidan eg las Jon Fosse sin Melancholia, eller Naiv. Super av Erlend Loe. Nilssen leikar med språket og handlinga, tar i bruk songtekstar og bilete. Det var ikkje før eg byrja å lese denne type litteratur at eg verkeleg forsto uttrykket "We read to know we are not alone" (C.S. Lewis). For ei som var vant med å lese fantasy, var det ironisk nok heilt magisk å oppdage at det fanst forfattarar som skreiv slik eg tenkte.

Sidan eg så vidt hadde byrja å snuse på blogging da eg las Olaug sine første bøker, har eg ikkje skrive om dei. Men eg fann desse innlegga i arkivet mitt, og det er ikkje vanskeleg å forstå at eg alltid har vore fan.

Innestengt i udyr Olaug sin debutroman.

Nesten frelst  Portrett av Sigvart Dagsland

Kjøkenbenkrealisme  Ærlege historier om tidsklemma.

Stort og stygt  Drama om småbarnslivet

Tung tids tale Roman om Daniel, den autistiske sonen. Boka er nominert til Årets roman, Bokbloggerprisen 2017.


I høve nomineringa tok eg kontakt med Nilssen og bad om eit intervju. Ho svarte ja til det og eg postar intervjuet slik det blei. Biletet lånte eg frå snl.no.






1. Har du alltid likt å skrive? Var du ein typisk "flink skrivar" i grunnskulen?

Eg har alltid likt å skrive! Då vi skreiv framhaldsforteljingar til skuleavisa på barneskulen, der alle elevane skulle levere inn nye kapittel , så vart mine kapittel vald fleire gonger på rad. Då bestemte læraren at eg ikkje fekk lov å levere til neste runde. Det var så skuffande, for då dette blei bestemt, hadde eg allereie skrive ein ny del.

Eg gjekk på grunnskulen i ei tid då vi framleis fekk skrive noveller og forteljingar, og ikkje berre resonnerande tekstar og diktanalyse. Det same gjaldt på vidaregåande. Det var midt i blinken for meg.

2. Eg hugsar at Innestengt i udyr og Få meg på, for faen var heilt annleis enn noko eg hadde lese før. (Eg digga det!) Har du alltid hatt ei spesiell stemme i litteraturen, eller blei det til etterkvart?

Det var enormt frigjerande for meg å lese Erlend Loes Naiv super og Eva Jensens bøker, særleg Den rolege gule hunden med brillene. Deira form-eksperimentering gav meg eit dytt i retning av ein skrivemåte som fall meg naturleg og viste seg å vere fruktbar.

3. Kven er dei litterære førebileta dine? Har du ei (eller fleire) bok som gav deg ei litterær openberring? 

No svarte eg vel litt på dette i spørsmålet over, men eg kan legge til Ragnar Hovland, Vigdis Hjorth, Hanne Ørstavik og Trude Marstein. 

4. Dei tidlegaste bøkene dine er ganske ulike dei siste bøkene. Markerer Tung tids tale eit skilje i forfattarskapen din? 

Ja, det er heilt sikkert at den gjer. Den er både alvorlegare og har ein strammare komposisjon enn dei tidlegare bøkene. Den har nok også andre litterære førebilete. Eg har lest mange bøker skrive av foreldre til barn med funksjonshemming, ikkje berre skjønnlitteratur. I tillegg har eg hatt ei klar politisk målsetting med å skrive. Eg ville at boka skulle bidra til opplysing og politisk endring, ikkje berre i vilkåra for familiar til barn med store funksjonshemmingar, men også eit bidrag til ei bevisstgjering om at samfunnet blir kaldare.


5. Du har sagt at du var redd boka ikkje skulle bli litterært anerkjent. Kan du seie litt om det?



Ja, eg har vore redd for at boka skulle bli sett på som bekjennelseslitteratur, sosialpornografi, og at den politiske viljen skulle vere hemmande for det litterære. Eg irriterer meg sjølv ofte over medias framstillingar av andres tøffe tak, særleg når dei grip etter fraser som "nå vil han/hun hjelpe andre i samme situasjon" eller "Er nå sterkere enn noen gang". Det er sjølvsagt mykje sant i slike framstillingar, men det framstår ofte meir som skryt enn som eigentlege hjelpsame, relevante refleksjonar.

6. Kan du seie litt om prosessen med å skrive om boka? Tankane om å utlevere familien, reaksjonar frå dei rundt? 



Det var ikkje så lett å bli sikker på at det var nyttig for Daniel at eg skreiv så direkte om han, og om mine kjensler. Han har eit personvern, og det er mange gode grunnar til å ikkje skrive utleverande om sårbare personar. Den øvrige familien blir svært forsiktig handsama, så eg har tatt store omsyn til alle andre enn meg sjølv og Daniel. 

7. Har boka blitt tatt imot slik du håpte? 



Over all forventning! Både anmeldelsar, reaksjonar frå lesarar, reaksjonar frå politikarar, byråkratar og fagmiljø, har vore eintydig positiv. Det er ei stor oppleving for meg.



Har du lese Tung tids tale, eller noko anna av Olaug Nilssen. Fortell!


Det heiter ikkje: eg - no lenger. Heretter heiter det: vi

Olaug Nilssen: Tung tids tale, 155 sider

Eig du lykka så er ho ikkje lenger berre di. 

Tung tids tale får vi høyre om Daniel, som gradvis mistar språket og personlegdommen. Mor og far forstår ikkje kva som skjer med guten deira, som var tidleg ute med å reise seg og stå, og kunne setje saman ord til lange setningar lenge før jamnaldrande. Han var kommunikativ og nysgjerrig, kunne fleire ord på engelsk.

Så byrja han å utvikle seg i feil retning.

Han blir utagerande og greier ikkje å slutte med bleier. Språket forsvinn gradvis. Han som sat i barnevogna og song Mikkel Rev prikkfritt som toåring, har i dag problem med å setje saman orda. Hadde det ikkje vore for at dei har video-opptak av fleire episodar der Daniel syng og pratar, hadde dei knapt trudd det sjølv. Så annleis er niåringen frå guten han var som toåring. Regressiv autisme, får dei beskjed om.

Alt det som bror din kan ta imot av lykka di, må du gi.

Det er vanskeleg å akseptere denne diagnosen. Dei har opplevd fleire sider av Daniel som no er vekke. Han var jo først ute med så mykje. Korleis kan dette skje? Mor ser opptaka om og om att, må knipe seg i armen når ho ser toåringen som kommenterer at pappa seier "løva", mamma seier "løve" og det heiter "lion" på engelsk. Det er ei sorg at dei ikkje lenger får kjenne dei sidene av Daniel.

Alt du kan løfte av børa til bror din, må du ta på deg.

Det er tungt å møte helsepersonell som ber dei "stå i det" og "du må kvile". Korleis kan dei det når saktegåande byråkrati stiller dei til veggs? Ute blant folk får dei blikk og kommentarar om oppseding og åtferd. Heime blir mor ofte slått av Daniel. Han er sterk og kan stikke av så fort han får sjansen. Det er utfordrande å vere heime med han og dei to yngre brørne. Mor må kjempe for å bli høyrt. Det er ikkje lett å be om avlasting frå sitt eige born, men både Daniel og familien treng hjelp.

Det er mange ikring deg som frys. Ver du eit bål, strål varme ifrå deg! 

Med Tung tids tale forsøker Nilssen å teikne eit bilete av korleis det er å ha eit autistisk born. Det er ei kjærleikshistorie frå ei mor til bornet sitt. Foreldra får beskjed om at dei er ressurssterke, og det har dei valt å halde fast ved. Men mor spør seg sjølv kva som er aksept og kva er å gi opp?

Hender stør hender, herd stør herd. Barm slår varsomt imot barm.  

Familien har hatt unødvendig mange rundar for å få det som ein skulle tru er sjølvsagt for familiar i deira situasjon. Dei måtte mellom anna vente i fem månader før dei fekk ei trygg sikring for Daniel i bilen. Dei hadde ikkje rett på å få større bossdunk for å få plass til Daniel sitt bleieavfall, eller omsorgsløn for å vere heime med guten sin. Tung tids tale er også ei politisk bok, og håpet er at forteljinga kan føre til endringar for utviklingshemma born.

Det hjelper da litt, nokre få forfrosne at du er varm. 


Boka anbefalast varmt og inderleg.



Tittelen på boka er lånt frå Halldis Moren Vesaas sitt dikt "Tung tids tale" (1945), som eg har brukt her. 



Samlesnad av Tung tids tale av Olaug Nilssen

Kalenderen viser mars månad, noko som betyr lysare dagar, vårteikn i emning - og ny bok å samlese. Denne månaden er det Olaug Nilssen sin roman Tung tids tale som gjeld. Boka er mellom anna vinnar av Brageprisen 2017, nominert til Ungdommens kritikerpris og snart får ho også svenske lesarar. Vi bokbloggarar er ikkje mindre imponerte, for vi har nominert henne til Årets roman og heile månaden er sett av til å heidre denne fine, sterke forteljinga.


Har du lese boka? Legg gjerne att lenke til omtalen din både her og i kommentarfeltet under.

God samlesnad.